Самба (ад самаабарона без зброі) - від спартыўнага адзінаборства — а таксама комплексная сістэма самаабароны, распрацаваная ў СССР.
Афіцыйнай датай нараджэння самба прынята лічыць 16 лістапада 1938 года, калі Спорткамітэт СССР уключыў самба ў лік відаў спорту, якія культывуюцца ў СССР.

Самба-адносна малады, але даволі папулярны і інтэнсіўна развіваецца выгляд спартыўнага адзінаборства. Падставай тэхнічнага арсенала самба служыць комплекс найбольш эфектыўных прыёмаў абароны і напады, адабраных з розных відаў баявых мастацтваў і нацыянальнай барацьбы многіх народаў свету. Лік прыёмаў у арсенале самба бесперапынна прырастае па меры развіцця гэтага віду спартыўнага адзінаборства.

Самба-не толькі від спартыўнага адзінаборства і сістэма процідзеяння суперніку без прымянення зброі, але і сістэма выхавання, якая спрыяе развіццю маральна-валявых якасцяў, патрыятызму і грамадзянскасці. Заняткі самба фармуюць цвёрды характар, стойкасць і цягавітасць, спрыяюць выпрацоўцы самадысцыпліны і развіццю якасцяў, неабходных для дасягнення жыццёвых мэтаў. Самба фармуе людзей, здольных пастаяць за сябе, за сваю сям'ю, за Радзіму.

Самба ўключае найбольш эфектыўныя прыёмы і тактыкі розных відаў спартыўных адзінаборстваў, баявых мастацтваў і народных відаў барацьбы: кулачнага бою, рускай, грузінскай (чидаоба), казахскай (казакша курэс), татарскай, Бурацкай барацьбы; фінска-французскай, вольна-амерыканскай, ангельскай барацьбы ланкашырскага і кемберлендского стыляў, швейцарскай, японскага дзюдо і сумо і іншых відаў адзінаборстваў. Такая сістэма, накіраваная на пошук усяго перадавога і мэтазгоднага, легла ў аснову філасофіі самба — філасофіі пастаяннага развіцця, абнаўлення, адкрытасці да ўсяго лепшага. Разам з прыёмамі барацьбы самба ўвабрала ў сябе і маральныя прынцыпы народаў, якія перадалі самба частку сваёй культуры. Гэтыя каштоўнасці далі самба сілу прайсці праз суровыя выпрабаванні часам, выстаяць і загартавацца ў іх. І сёння дзеці, займаючыся самба, не толькі вучацца абараняць сябе, але і атрымліваюць вопыт годнага паводзінаў, заснаванага на каштоўнасцях патрыятызму і грамадзянскасці.

Гісторыя самба цесна звязана з гісторыяй краіны, гісторыяй яе перамог. Самба-магутны сродак ажыццяўлення ідэі пераемнасці пакаленняў.

Гісторыя самба
Станаўленне самба прыйшлося на 1920-1930-я гады, калі маладая савецкая дзяржава востра мела патрэбу ў сацыяльным інстытуце, які забяспечвае яго абарону, гуртуе актыўных членаў грамадства, а таксама здольным стаць эфектыўным інструментам сацыялізацыі велізарнай колькасці бездаглядных і безнаглядных дзяцей і падлеткаў.

З самага пачатку самба развівалася ў двух кірунках: як масавы від спорту і як эфектыўны сродак падрыхтоўкі кадраў для органаў аховы правапарадку. З 1923 года ў Маскоўскім спартыўным грамадстве «Дынама» В. А. Спірыдонаўкультывуе спецыфічную прыкладную дысцыпліну-самаабарона (скар. самоз). На базе "Дынама" адбывалася вывучэнне розных адзінаборстваў, у тым ліку нацыянальных відаў барацьбы народаў свету, бокса і іншых ударных тэхнік. Дадзены кірунак было закрытым і прызначалася выключна для падрыхтоўкі спецпадраздзяленняў.

У гэты ж перыяд на аснове дзюдо актыўна развіваецца Спартовае самба, пасля арышту і смерці Ашчэпкава вядомае пад назвай "Барацьба вольнага стылю без зброі". Выпускнік Інстытута дзюдо "Кодокан", уладальнік другога дана В. С. Ощепковначинает выкладаць дзюдо ў якасці вучэбнай дысцыпліны ў Маскоўскім інстытуце фізкультуры, аднак паступова адыходзіць ад канонаў дзюдо ў пошуках найбольш эфектыўных прыёмаў, займаецца ўзбагачэннем і ўдасканаленнем тэхнікі самаабароны, фарміруючы асновы новага віду адзінаборствы. Баявы кірунак гэтага адзінаборства, падобны джыу-джытсу ў дзю-да, выкладаецца ім на створаным у 1932 годзе ваенным факультэце Маскоўскага інстытута фізкультуры. З часам сістэма самаабароны Спірыдонава злілася з сістэмай Ощепкова. Вялікі ўклад у станаўленне, развіццё і распаўсюджванне сістэмы самаабароны без зброі ўнёс А. А. Харлампія (адзін з вучняў В. С. Ощепкова), які і самастойна вывучаў нацыянальныя віды барацьбы розных народаў. Неацэнны ўклад у развіццё самба унёс Е. М. Чумакоў (вучань А. А. Харлампиева). У нашы дні барацьба самба прадстаўлена двума напрамкамі: спартыўным і баявым.

З моманту свайго заснавання самба разглядалася як эфектыўны сродак маральна-валявога і ўсебаковага фізічнага развіцця, павышэння спрыту, сілы, вынослівасці, выхавання тактычнага мыслення, фарміравання грамадзянска-патрыятычных якасцяў. Ужо ў 1930-х гг. самба ўваходзіць у нарматывы комплексу ГТО, распрацаванага пры актыўным удзеле В. С. Ощепкова. Мільёны савецкіх грамадзян з ранняга ўзросту далучаліся да асновам самаабароны без зброі, умацоўвалі здароўе, выхоўвалі характар.
16 лістапада 1938 года Усесаюзны Камітэт па фізічнай культуры і спорце выдаў загад № 633 " аб развіцці барацьбы вольнага стылю (самба)»:
Гэтая барацьба, якая склалася з найбольш каштоўных элементаў нацыянальных відаў барацьбы нашага неабсяжнага Саюза і некаторых лепшых прыёмаў з іншых відаў барацьбы, уяўляе сабой надзвычай каштоўны па сваёй разнастайнасці тэхнікі і прыкладнасці від спорту.

Было прынята рашэнне аб арганізацыі ва ўсіх рэспубліках СССР сістэмы падрыхтоўкі самбістаў, а таксама створана Усесаюзная секцыя барацьбы вольнага стылю (самба), пазней якая стала Федэрацыяй самба. У наступным годзе прайшоў першы чэмпіянат краіны па новаму ўвазе спорту.

Пачатак Вялікай Айчыннай вайны перапыніла правядзенне чэмпіянатаў СССР. Але вайна ж стала жорсткай праверкай жыццяздольнасці самба ў баявых умовах. Спартсмены і трэнеры, выхаваныя самба, з гонарам абаранялі Радзіму, удзельнічалі ў падрыхтоўцы байцоў і камандзіраў, змагаліся ў шэрагах дзеючай арміі. Самбісты ўзнагароджаны баявымі ордэнамі і медалямі, многія з іх сталі Героямі Савецкага Саюза.

У 1950-я гады самба выходзіць на міжнародную арэну і неаднаразова даказвае сваю эфектыўнасць. У 1957 годзе, змагаючыся з венгерскімі дзюдаістамі, савецкія самбісты ў двух таварыскіх сустрэчах атрымліваюць пераканаўчую перамогу з агульным лікам 47: 1. Праз два гады самбісты паўтарылі свой поспех, ужо ў сустрэчах з дзюдаістамі ГДР. Напярэдадні Алімпійскіх гульняў у Токіо савецкія самбісты, змагаючыся па правілах дзюдо, разграмілі зборную Чэхаславакіі, а затым перамаглі чэмпіёнаў Еўропы па дзюдо, зборную Францыі. У 1964 годзе савецкія самбісты прадстаўляюць краіну на Алімпійскіх гульнях у Токіо, дзе дэбютуе дзюдо. У выніку трыумфальнага выступу зборнай СССР, якая заняла другое месца ў агульнакамандным заліку, у Японіі ўжо на наступны год ствараецца ўласная Федэрацыя самба. Арганізуецца абмен трэнерамі і спартсменамі, перакладаецца на японскую мову метадычная літаратура па самба. Пачынаецца працэс актыўнага выкарыстання методык падрыхтоўкі самбістаў і спосабаў вядзення паядынку ў самба для ўдасканалення дзюдо.

У 1966 годзе на кангрэсе Міжнароднай федэрацыі аматарскай барацьбы (Філа) самба афіцыйна прызнаецца міжнародным відам спорту. Пачаўся ўпэўнены рост папулярнасці самба па ўсім свеце. Ужо на наступны год у Рызе адбыўся Першы Міжнародны турнір па самба, у якім прынялі ўдзел спартсмены Югаславіі, Японіі, Манголіі, Балгарыі і СССР. У 1972 годзе праходзіць першы адкрыты чэмпіянат Еўропы, а ў 1973 годзе-першы чэмпіянат свету, у якім прынялі ўдзел спартсмены з 11 краін. У наступныя гады рэгулярна праводзяцца чэмпіянаты Еўропы, свету, міжнародныя турніры. Ствараюцца федэрацыі самба ў Іспаніі, Грэцыі, Ізраілі, ЗША, Канадзе, Францыі і іншых краінах. У 1977 годзе самбісты ўпершыню выступаюць на Панамерыканскіх гульнях; у гэтым жа годзе ўпершыню разыгрываецца Кубак свету па самба. У 1979 годзе праводзіцца першы чэмпіянат свету сярод моладзі, а праз два гады-першы чэмпіянат свету сярод жанчын. Таксама ў 1981 годзе самба ўвайшло ў Баліварыянскія гульні Паўднёвай Амерыкі.

Пры ўсім актыўным развіцці і росце міжнароднай папулярнасці ў 1970-1980-я гады самба не было ўключана ў праграму Алімпійскіх гульняў. Аднак, у гэты час, працягваючы традыцыі масавага развіцця, самба шырока распаўсюджвалася ў ВНУ краіны. Праз секцыі самба універсітэтаў і інстытутаў Савецкага Саюза, спартыўнае таварыства «Буравеснік» прайшло вялікае колькасць студэнтаў, якія цяпер, стаўшы паспяховымі дзяржаўнымі дзеячамі, спартсменамі, ваеннымі, навукоўцамі, складаюць актыўную частку усерасійскага супольнасці самба. Пры гэтым вялася актыўная праца па развіцці самба па месцы жыхарства і ва ўстановах дадатковай адукацыі спартыўнай накіраванасці, падрыхтоўцы высокакваліфікаваных спартсменаў.

У 1985 годзе было прынята пастанова Дзяржаўнага камітэта СССР па фізічнай культуры і спорце «Аб стане і мерах па развіцці барацьбы самба», спрыяць значнаму павелічэнню колькасці спартыўных школ, што культывуюць самба, росту агульнай колькасці якія займаюцца, ўдасканаленні падрыхтоўкі спартсменаў высокай кваліфікацыі. Пад эгідай Дзяржкамспорту СССР праводзіліся спаборніцтвы па самба сярод ваенна-патрыятычных клубаў на прызы Нацыянальнага алімпійскага камітэта СССР. Барацьба самба стала адзіным відам спорту з неалімпійскіх, якія атрымалі шырокую дзяржаўную падтрымку.

На 1990-я гады прыйшоўся цяжкі для самба перыяд. Ва ўмовах перабудовы асаблівую папулярнасць набылі розныя віды ўсходніх адзінаборстваў, чаму ў значнай меры спрыяў заходні кінематограф, які прапагандаваў эфектныя прыёмы каратэ, айкідо, ушу і г. д. раней знаходзіліся пад забаронай дзяржавы, гэтыя баявыя мастацтва сталі асабліва прыцягальнымі для насельніцтва. Але ўжо ў канцы 1990 — х-пачатку 2000-х гадоў адбываецца станаўленне новай дысцыпліны-баявога самба. Шмат у чым гэта было звязана з якая расце папулярнасцю змешаных адзінаборстваў дзе выхаванцы школы самба даказалі сваю эфектыўнасць.